- خاک، منبعي تجديدناپذير - همشهري آنلاين
به گزارش همشهري آنلاين، فائو نوشت: خاک يک منبع طبيعي متناهي است، به اين معنا که اگر خاک از بين برود و يا تخريب شود، بازيابي آن در مدت عمر انسان امکان‌ناپذير است. خاک به‌عنوان مؤلفه‌اي مرکزي در منابع سرزميني، توسعه کشاورزي و پايداري بوم‌شناختي، بنيان و اساس توليد غذاي انسان، خوراک دام، سوخت، فيبر و بسياري از ديگر خدمات ايستمي حياتي است.
گستره طبيعي خاک‌هاي حاصل‌خيز محدود است. اين گستره محدود تحت فشار فزاينده انواع کاربردهاي رقيب براي کاشت محصولات کشاورزي، جنگلداري، چراگاه‌ها، مراتع، شهرنشيني و تأمين نيازهاي جمعيت رو به رشد جهان براي توليد غذا و انرژي همچنين استخراج مواد معدني خام قرار دارد.
در اين شرايط ضرورت دارد تا نقش و ارزش خاک را به خاطر ظرفيت توليدي‌اش همچنين نقش‌آفريني آن در تأمين امنيت غذايي و حفظ خدمات کليدي ايستمي مورد توجه قرار دهيم.
- چالش‌هاي کليدي
همانگونه که در شعار امسال فائو به مناسب روز جهاني خاک– «فرسايش خاک را متوقف کنيد تا آينده‌مان را حفظ کنيم» – مورد تأکيد قرار گرفته است، فرسايش، به عنوان يکي از اشکال تخريب خاک، بزرگترين تهديد موجود براي کارکردهاي خاک در بسياري از مناطق جهان همچون آفريقا، آسيا، آمريکاي لاتين، خاور نزديک و شمال آفريقا است. فرسايش خاک سه اثر عمده بر رشد و عملکرد محصولات کشاورزي دارد: حذف سطح حاصل‌خيز خاک، مخلوط کردن خاک‌هاي فشرده لايه‌هاي زيرين با لايه سطحي خاک و کاهش فضاي مناسب براي ريشه‌زايي گياهان در خاک.
به‌طور کلي، تخريب خاک ماحصل شيوه‌هاي ناپايدار بهره‌برداري و مديريت اراضي همچنين رخدادهاي شديد اقليمي است که اين عوامل نيز به نوبه خود ناشي از متغيرهاي مختلف اجتماعي، اقتصادي و حکمراني هستند.
امروزه، 33 درصد اراضي اين کره خاکي بر اثر فرسايش، شور شدن، تراکم، اسيدي شدن و ديگر آلودگي‌هاي شيميايي به درجات مختلفي از متوسط تا بسيار شديد دچار تخريب شده‌اند. نرخ کنوني تخريب خاک تهديدکننده ظرفيت نسل‌هاي آتي بشر براي تأمين نيازهاي اوليه‌شان است. با توجه به امکان محدود باقي‌مانده براي توسعه نواحي کشاورزي، مديريت پايدار خاک‌هاي کشاورزي کره زمين و توليد پايدار کشاورزي به گزينه‌هايي اامي جهت مع کردن روند فعلي تخريب خاک و تأمين امنيت غذايي امروز و فرداي جهان تبديل شده‌اند.
کاربرد بهينه‌تر آب، استفاده کمتر از آفت‌کش‌ها و بهبود سلامت خاک مي‌توانند به‌طور ميانگين موجب افزايش 79 درصدي عملکرد محصولات کشاورزي شوند.
فائو در چارچوب مأموريت جهاني‌اش و در راستاي دستيابي به منافع محلي، ملي و جهاني همچنين افزايش امنيت غذايي و بهبود معيشت روستايي، کشورهاي عضو خود را به اتخاذ رويکردهاي يکپارچه سيستمي در حوزه مديريت منابع سرزميني تشويق و ترغيب مي‌کند.
- خاک، عنصري مهم براي تنوع زيستي
خاک ميزبان و در بردارنده يک چهارم تنوع زيستي موجود روي کره زمين است.
خاک يکي از پيچيده‌ترين ايستم‌هاي موجود در طبيعت و يکي از متنوع‌ترين ست‌گاه‌هاي روي کره زمين است. خاک در بر گيرنده ترکيبي از ارگانيسم‌هاي مختلفي است که با يکديگر تعامل داشته و در چرخه‌هاي جهاني که ضامن تداوم حيات روي کره زمين هستند، نقش‌آفريني مي‌کنند.
در هيچ جايي از طبيعت، گونه‌هاي مختلف جانوري و گياهي به مانند خاک به صورت در هم فشرده وجود ندارند. يک گرم خاک حاوي ميليون‌ها موجود زنده و چندين هزار گونه باکتري است. با اين حال، اين تنوع زيستي از آنجا که زير زمين قرار داشته و در برابر چشمان آدمي نيست، کمتر شناخته شده است.
- فرسايش خاک، تنوع زيستي و کشاورزي
فرسايش، به عنوان يکي از انواع تخريب خاک، بزرگترين تهديد موجود براي خاک در بسياري از نقاط جهان است؛ اين مسئله در شعار امسال روز جهاني خاک - «فرسايش خاک را متوقف کنيد تا آينده‌مان را حفظ کنيم» – نيز بازتاب يافته است. فرسايش، با حذف حاصل‌خيزترين لايه خاک، موجب کاهش تنوع زيستي مي‌شود.
کيفيت و سلامت خاک تا حد زيادي تعيين‌کننده ميزان توليدات و پايداري بخش کشاورزي همچنين کيفيت محيط زيست بوده و به ميانجي اين دو متغير تأثير به‌سزايي بر سلامت کره زمين، حيوان و انسان دارد. بهبود تنوع زيستي خاک اهميتي حياتي براي اطمينان يافتن از سلامت خاک، امنيت غذايي و تغذيه فرداي بشر دارد.
يافته‌هاي علمي ارائه شده از سوي فائو نشان مي‌دهند که نظام‌هاي کشاورزي و شيوه‌هاي بوم‌شناسي‌کشاورزي همچون کشاورزي ارگانيک، تناوب محصولات زراعي و کشاورزي حفاظتي مي‌توانند به‌صورتي پايدار بهره‌وري زراعي را بدون تخريب منابع خاکي و آبي افزايش دهند.
درباره این سایت